Phum Sarol : Border Community and Politics of Space in the Context of Nation - state and Globalization

Abstract

After arising of the globalization stream, the border studies have drawn scholastic interests widely. Mostly, the studies focus on human migration and the flow of capital, goods, technology, and information according to the concept of deterritorialization. While this research paper intended to study on the politics of space and borderline under the globalization stream and livelihood of people living along a border. The research objectives were to study the history of the borderland and borderline of Thai-Cambodia during the colonialism to modern nation-state period, to study the descriptive definition of Thai-Cambodia borderland under the context of nation-state and globalization by relevant parties, and to study the impact on the livelihood of people living along the border caused by Thai-Cambodia borderline dispute and descriptive definition to the borderland and solutions proposing to government sectors in local and policy levels. The areas of Preah Vihear Temple and Phum Srol Village, Srisaket Province were selected space and tactics of everyday life practice concept were applied in the research. The data collection methods were conducted during 2014 – 2016 through documentary research, participatory observation, key informant interview, and focus group discussion. According the research, the findings revealed as the following:

Firstly, in the Mandala period, the borderland of Preah Vihear Temple and Phum Srol Village had ever been a part of the Kingdom of Champasak before ruling by Siam. In the colonialism period, Siam and France had fought against each other to occupy the area and then the borderline was delimited causing the conflict subsequently. During World War II, Siam and France had renegotiated on the borderline, but the conflict became severe due to involving parties obtained the concept of the lost territory to create legitimacy for themselves and then it aroused the rise of nationalism increasingly.

Secondly, in the globalization period, Thai state and Cambodia claimed on territorial ownership over the area while in Thailand the issue was involved in the politics leading to the nationalism movement. Meanwhile the UNESCO defined the area as the cultural heritage, the relevant parties also defined diversely reverse to the perspective of villagers viewing the Preah Vihear Temple as a common temple and the surrounding areas were considered as a common land as well.

Thirdly, the borderline dispute in the case of Preah Vihear Temple negatively affected on the livelihood of villagers in Phum Srol Village that they were accused as anti-nationalism, and their relationship with a Cambodian was adversely causing a transboundary economic problem. Consequently, the villagers proposed the relevant parties to resolve the problems concerning in the world heritage and borderline through participation of the villagers in the area.

In conclusion, the nationalism concepts relevant to the borderline, lost territory, and space increase the understanding explicitly in the politics of borderland and Thai-Cambodia borderline in the area of Preah Vihear Temple.

ชายแดนเป็นประเด็นที่วงวิชาการให้ความสนใจมากขึ้นหลังจากเกิดกระแสโลกาภิวัตน์ งานศึกษาส่วนใหญ่มุ่งอธิบายการไหลเทของผู้คน ทุน สินค้า เทคโนโลยี และข้อมูลข่าวสาร ที่สะท้อนให้เห็นว่ามีการสลายการครอบครองอาณาบริเวณ (Deterritorialization) ขณะที่งานวิจัยนี้ให้ความสำคัญกับการเมืองของพื้นที่และเส้นเขตแดนภายใต้กระแสโลกาภิวัตน์และชีวิตของผู้คนบริเวณชายแดน โดยมีวัตถุประสงค์คือ เพื่อศึกษาประวัติศาสตร์ของพื้นที่ชายแดนและเส้นเขตแดนไทย – กัมพูชา ตั้งแต่ยุคอาณานิคมจนถึงยุครัฐ - ชาติ สมัยใหม่ เพื่อศึกษาการให้ความหมายพื้นที่ชายแดนไทย – กัมพูชา ในบริบทรัฐชาติและโลกาภิวัตน์ของฝ่ายต่าง ๆ และเพื่อศึกษาผลกระทบต่อวิถีชีวิตผู้คนบริเวณพรมแดนอันเนื่องมาจากความขัดแย้งเกี่ยวกับเส้นเขตแดนไทย - กัมพูชา และการให้ความหมายพื้นที่ชายแดนและแนวทางการแก้ไขปัญหาเพื่อเสนอต่อภาครัฐในระดับท้องถิ่นและระดับนโยบาย โดยศึกษาชายแดนไทย - กัมพูชา บริเวณเขาพระวิหารและบ้านภูมิซรอล จังหวัดศรีสะเกษ ใช้แนวคิดพื้นที่ (Space) และแนวคิดกลยุทธ์ปฏิบัติการในชีวิตประจำวัน (Tactics of everyday life practice) เก็บข้อมูลโดยการวิจัยเอกสาร (Documentary research) การสังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วม (Participant observation) การสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ (Key informant) การสนทนากลุ่ม (Focus group) กับผู้มีส่วนเกี่ยวข้องระหว่างปี พ.ศ.2557-2559 พบผลการศึกษาดังนี้

ประเด็นแรก ในยุครัฐแสงเทียน ชายแดนบริเวณเขาพระวิหารและบ้านภูมิซรอล เป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรจำปาสัก ก่อนที่สยามจะขยายอิทธิพลเข้ามา เมื่อเกิดลัทธิล่าอาณานิคมได้เกิดการต่อสู้ระหว่างสยามกับฝรั่งเศสที่ต้องการครอบครองบริเวณนี้และมีการขีดเส้นเขตแดนที่นำไปสู่ความขัดแย้ง ช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 ได้มีการต่อรองเรื่องเส้นเขตแดนใหม่ แต่กลับยิ่งเกิดปัญหาตามมา เนื่องจากฝ่ายต่าง ๆ นำแนวคิดดินแดนที่เสียไปเพื่อสร้างความชอบธรรมให้กับตนและกระแสคิดนี้ก็นำไปสู่ลัทธิชาตินิยมมากขึ้น

ประเด็นที่สอง ในยุคโลกาภิวัตน์ รัฐไทยและกัมพูชาต่างอ้างว่าดินแดนนี้เป็นดินแดนของตน ขณะที่ในประเทศไทยประเด็นนี้ถูกทำให้เป็นการเมือง เกิดความเคลื่อนไหวของกลุ่มมวลชนที่มีแนวคิดชาตินิยม ขณะที่ UNESCO ก็ได้ให้ความหมายว่าพื้นที่นี้เป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรม การให้ความหมายของฝ่ายต่าง ๆ ขัดแย้งกับชาวบ้านที่มองว่าเขาพระวิหารเป็นเพียงวัดธรรมดาและพื้นที่รอบ ๆ คือที่ทำมาหากิน

ประเด็นที่สาม ความขัดแย้งเกี่ยวกับเส้นเขตแดนกรณีเขาพระวิหารส่งผลกระทบต่อวิถีชีวิตของผู้คนบ้านภูมิซรอล ถูกมองว่าไม่รักชาติ ไม่สามารถดำรงชีวิตตามปกติที่สัมพันธ์กับผู้คนทางฝั่งกัมพูชา เกิดปัญหาเศรษฐกิจ ปัญหาการข้ามแดน และชาวบ้านเสนอให้แก้ปัญหาเรื่องมรดกโลกและเส้นเขตแดนโดยให้ประชาชนในพื้นที่มีส่วนร่วม

กล่าวโดยสรุป แนวคิดชาตินิยมที่เกี่ยวข้องกับเส้นเขตแดนและดินแดนที่เสียไป และแนวคิดพื้นที่ทำให้เกิดความเข้าใจการเมืองเรื่องพื้นที่ชายแดนและเส้นเขตแดนไทย – กัมพูชา บริเวณเขาพระวิหารได้เป็นอย่างดี